རྒྱབ་ཤ་དཀར་པོའི་དེབ་ཀྱི་ནང་དོན་ཆ་ཚང་འདིར་ཡོད།(༣)

གཉིས། བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོའི་མི་དམངས་དམངས་གཙོ་རྒྱ་ཁྱབ་དང་། དོན་དངོས། གོ་ཆོད་བཅས་བྱུང་བ།

ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་ཀྲུང་གོ་སྲིད་གཞུང་གིས་དམངས་གཙོའི་རིན་ཐང་དང་འདུ་ཤེས་དེ་ཚན་རིག་དང་མཐུན་ཞིང་གོ་ཆོད་པའི་ལམ་ལུགས་བཀོད་སྒྲིག་དང་ཞིབ་ཕྲའི་དོན་དངོས་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་ལག་ལེན་དུ་བསྒྱུར་བ་མཐའ་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོའི་མི་དམངས་དམངས་གཙོ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་དང་། མི་དམངས་དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོ་དང་། དམངས་གཙོའི་གྲོས་མོལ། དམངས་གཙོའི་ཐབས་ཇུས། དམངས་གཙོའི་དོ་དམ། དམངས་གཙོའི་ལྟ་སྐུལ་བཅས་ནང་ཞུགས་པར་འགན་སྲུང་བྱས་ཏེ། མི་དམངས་རང་ཁྱིམ་རང་བདག་གི་ནང་དོན་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་གཏོང་བ་དང་། ཐབས་ལམ་ཟམ་མི་ཆད་པར་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་བ། ཕན་ནུས་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱས་པས། བོད་ཀྱི་མི་དམངས་ལ་དེ་བས་རྒྱ་ཁྱབ་འཐུས་ཚང་དང་། དོན་དངོས་དང་ཞིབ་ཕྲ། ནུས་ལྡན་གོ་ཆོད་བཅས་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་དབང་ཆ་ཁྲིམས་ལྟར་ལོངས་སུ་སྤྱོད་རྒྱུ་བྱུང་ཡོད།

—— མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་ལེན་བསྟར་བ།

མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཚོས་ས་ཁུལ་དེ་ག་དང་མི་རིགས་དེ་གའི་ལས་དོན་ལ་རང་བདག་གིས་དོ་དམ་བྱེད་པའི་དབང་ཆ་ལོངས་སུ་གང་ལེགས་སྤྱོད་ཐུབ་པའི་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད། 《ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་བཅའ་ཁྲིམས》ཀྱི་གཏན་འབེབས་གཞིར་བཟུང་། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ཁྲོད་བོད་རིགས་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་ཀྲུའུ་རེན་ནམ་ཡང་ན་ཀྲུའུ་རེན་གཞོན་པའི་འགན་འཁུར་བ་དང་བོད་རིགས་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ཀྲུའུ་ཞིའི་འགན་ཁུར་བཞིན་ཡོད། མིག་སྔར་བོད་དུ་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་26དང་ས་ཁུལ་དང་ཐིང་རིམ་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་512ཡོད་པ་དང་། ས་ཁུལ(གྲོང་ཁྱེར)དང་རྫོང(ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར)གི་ཏང་སྲིད་ཀྱི་གོ་གནས་རྒན་པ་མང་ཆེ་བ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པས་འཁུར་བཞིན་ཡོད། ཤང་དང་གྲོང་རྡལ(ཁྲོམ་གཞུང)གྱི་ཏང་སྲིད་འགོ་ཁྲིད་ཚན་ཁག་ནང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པས་57.17%ཡན་བཟུང་ཡོད། ལྷོ་ཁ་དང་། ཉིང་ཁྲི། ཆབ་མདོ་བཅས་གྲོང་ཁྱེར་གསུམ་གྱི་མི་འབོར་ཅུང་ཉུང་བའི་མི་རིགས་འདུས་སྡོད་ཁུལ་དུ་མི་རིགས་ཤང་ཁྱོན་8བཙུགས་པའི་ནང་མོན་པ་རིགས་ཀྱི་ཤང་5དང་ལྷོ་པ་རིགས་ཀྱི་ཤང་3ཡོད་པ་དེ་དག་གིས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་འདྲ་མཉམ་ངང་ས་གནས་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཁེ་དབང་ཁྲིམས་ལྟར་འགན་སྲུང་བྱས་ཡོད།

—— འདེམས་བསྐོའི་དབང་ཆ་དང་གདམ་བྱའི་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་ནན་པོ་བྱས་པ།

བོད་དུ་ལོ་བཅོ་བརྒྱད་ལ་སླེབས་པའི་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་འདེམས་བསྐོའི་དབང་ཆ་དང་གདམ་བྱའི་དབང་ཆ་ཁྲིམས་ལྟར་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པ་དང་། རྩ་ཁྲིམས་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་གཏན་འབེབས་ལྟར་མི་རིགས་ཁག་གི་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་རྫོང(ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར)དང་། ཤང(གྲོང་རྡལ)མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་འཐུས་མི་ཐད་ཀར་འདེམས་བསྐོ་བྱེད་པ་དང་། དེའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་གྲོང་ཁྱེར་དང་། རང་སྐྱོང་ལྗོངས། རྒྱལ་ཡོངས་བཅས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་འཐུས་མི་རིམ་བཞིན་བདམས་ནས་རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་གནས་ཀྱི་དོན་དག་ལ་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ནང་ཞུགས་ཀྱི་ཡོད་པས། དམངས་གཙོའི་འདེམས་བསྐོར་རྒྱ་ཁྱབ་རང་བཞིན་དང་། འདྲ་མཉམ་རང་བཞིན། དོན་དངོས་རང་བཞིན། འཕེལ་རྒྱས་རང་བཞིན་བཅས་ལྡན་ཡོད། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་པ་འཚོགས་ཚུན། བོད་ཀྱིས་རྫོང་དང་ཤང་གི་སྐབས་བརྗེའི་འདེམས་བསྐོ་ཐེངས་གཉིས་བྱེད་རིང་འདེམས་དམངས་90%ཡན་རྫོང་དང་ཤང་གི་ཐད་ཀའི་འདེམས་བསྐོའི་ནང་ཞུགས་པ་དང་། ས་གནས་ཁག་གཅིག་གི་འདེམས་བསྐོའི་ནང་ཞུགས་ཚད་100%ཟིན་ཡོད། མིག་སྔར་བོད་དུ་རིམ་པ་བཞིའི་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་42153ཡོད་པའི་ནང་བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གིས་89.2%བཟུང་བ་དེ་2016ལོའི་སྐབས་བརྗེའི་འདེམས་བསྐོ་དང་བསྡུར་ན་2021ལོའི་སྐབས་བརྗེའི་འདེམས་བསྐོའི་ཁྲོད་རྫོང་དང་ཤང་གི་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིའི་སྐལ་གྲངས་6500ཙམ་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བཅུ་གཉིས་པར་ཁྱོན་བསྡོམས་འཐུས་མི་428ཡོད་པའི་ནང་། བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་འཐུས་མི་ཁྱོན་བསྡོམས་280ཡོད་པ་དེས་65.42%བཟུང་ཡོད། བོད་དུ་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བཅུ་བཞི་པའི་འཐུས་མི་ཁྱོན་བསྡོམས་25ཡོད་པའི་ནང་། བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་འཐུས་མི་17ཡོད་པ་དེས་68%བཟུང་བ་དང་མོན་པ་རིགས་དང་ལྷོ་པ་རིགས་སོགས་མི་འབོར་ཅུང་ཉུང་བའི་མི་རིགས་ལའང་རང་རང་སོ་སོའི་འཐུས་མི་ཡོད། (པར་ངོས་ལྔ་པར་གཟིགས)(པར་ངོས་གསུམ་པར་མཐུད) གཞི་རིམ་མང་ཚོགས་ཀྱིས་རང་སྐྱོང་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་གྲོང་མིའི(གྲོང་ལྷན)ཚོགས་ཆེན་དང་། འདེམས་བསྐོ་ཨུ་ལྷན་འཛུགས་པ། འདེམས་དམངས་ཐོ་འགོད། འོས་སྦྱོར་མིང་འདོན། འོས་མི་གཏན་འཁེལ། འདེམས་ཤོག་འཕངས་ནས་འདེམས་བསྐོ་སོགས་ཀྱི་ལྷུ་ཚིགས་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་བ་དང་། 2021ལོར་ཁྱོན་བསྡོམས་གྲོང་ཚོ(སྡེ་ཁུལ)“ཨུ་ལྷན་གཉིས”5535ཡི་སྐབས་བརྗེའི་འདེམས་བསྐོའི་ལས་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོའི་ངང་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་ཡོད།

—— གནས་ཚུལ་ཤེས་དབང་དང་ཞུགས་པའི་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་གང་ལེགས་བྱུང་བ།

ཆ་འཕྲིན་ཡོངས་བསྒྲགས་ལ་མུ་མཐུད་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། བོད་ཀྱི་རིམ་ཁག་སྲིད་གཞུང་གིས་སྲིད་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་ལམ་ལུགས་མ་ལག་ཟམ་མི་ཆད་པར་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་གཙོ་གནད་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན་ཡོངས་བསྒྲགས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། སྲིད་གཞུང་གི་གཙོ་ཆེའི་དྲ་ཚུགས་དང་། སྲིད་དོན་གྱི་སྨྱན་སྦྱོར་གསར་པ། སྲིད་གཞུང་གི་སྤྱི་བསྒྲགས་སོགས་གཞི་རྟེན་བརྒྱུད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དོ་ཁུར་ལ་དམིགས་ནས་འབྲེལ་ཡོད་ཡིག་ཆ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ་ཁྲིམས་གཏན་འཁེལ་བ་དང་རང་འགུལ་ཡོངས་བསྒྲགས་ཀྱི་ནང་དོན་ཚང་མ་ཡོངས་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། གྲོང་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་ལམ་ལུགས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་གཏོང་ཆེད། 2019ལོར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས《བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་གྲོང་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་བྱ་ཐབས》ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ནས་གྲོང་ཚོ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་གྲོང་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་སྒྲོམ་སྟེགས་དང་། གྲོང་མིའི་འཐུས་ཚོགས། དྲ་རྒྱ། རྒྱང་བསྒྲགས། ལག་ཐོགས་ཁ་པར་གྱི་འཕྲིན་ཐུང་། སྐད་འཕྲིན། “གསལ་འབྱེད་གཱ”སོགས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་བརྒྱུད་གྲོང་དོན་ཡོངས་བསྒྲགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པར་བྱེད་དགོས་པའི་བླང་བྱ་བཏོན་ཡོད།

དམངས་གཙོའི་ཞུགས་ཐབས་དང་ཐབས་ལམ་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་བཏང་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་ལྗོངས་ཡོངས་སུ་གཞི་རིམ་གྱི་ཁྲིམས་འཛུགས་འབྲེལ་གཏུག་ས་ཚིགས་10བཙུགས་ནས་མང་ཚོགས་ལ་འབྲེལ་གཏུག་རྒྱ་ཁྱབ་དང་བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོའི་མི་དམངས་དམངས་གཙོ་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་གཞི་རྟེན་གལ་ཆེན་བསྐྲུན་ཡོད། མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིས་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ལ་འབྲེལ་བ་བྱེད་པའི་ལས་ཀའི་བྱེད་ཐབས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་བ་དང་། རིམ་ཁག་འཐུས་མིས་འདེམས་དམངས་ལ་འབྲེལ་གཏུག་དང་སྣེ་ལེན་རྒྱ་ཁྱབ་གཏིང་ཟབ་བྱེད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་སྐུལ་ལྕག་བྱས་པ་མ་ཟད། གྲོང་གསེབ་དར་རྒྱས་དང་། ཞིང་འབྲོག་པར་འབབ་འཕར་ཡོང་བ། སྤྱི་དབང་མིན་པའི་ལམ་ལུགས་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས། མཐོ་སློབ་སློབ་ཐོན་སློབ་མའི་ལས་ཞུགས་སོགས་གཙོ་གནད་ལས་དོན་ལ་དམིགས་ཏེ་མང་ཚོགས་ཀྱི་སེམས་འདུན་ཉན་ནས་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་རོགས་བྱས་ཡོད། 2024ལོའི་ལོ་མཇུག་བར། བོད་ཀྱིས་ཁྱོན་བསྡོམས་“མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིའི་ཁྱིམ་ཚང”790བཙུགས་ཤིང་། གྲོང་ཚོ(སྡེ་ཁུལ)ཚང་མར་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིའི་འབྲེལ་གཏུག་ས་ཚིགས་དང་། མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིས་མང་ཚོགས་ལ་འབྲེལ་གཏུག་གི་བྱེད་སྒོ་ཁང་བཙུགས་ནས་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དང་དམངས་ཀྱི་འདོད་བློ་ཞུ་བའི་ལས་སྟེགས་ནུས་ལྡན་མཁོ་འདོན་བྱས་པ་མ་ཟད། མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྲོལ་རྗེས་འཐུས་མི་ཚོས་ལས་འགན་སྒྲུབ་པའི་བྱེད་སྒོ་སྔར་བས་རྒྱུན་རྣམ་ཅན་དང་། ཚད་ལྡན་ཅན། ལམ་ལུགས་ཅན་བཅས་ཡོང་བར་བྱས་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ཡུལ་མིའི་འཐུས་མི་ཚོགས་འདུ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་སྡེ་ཁུལ་གྱི་གྲོང་མིའི་འཐུས་མི་ཚོགས་འདུ། ལས་བཟོའི་འཐུས་མི་ཚོགས་འདུ་བཅས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ཞིང་། གཞི་རིམ་གྱི་འདེམས་བསྐོ་དང་། དོན་གྲོས། ཡོངས་བསྒྲགས། འགན་སྒྲུབ་གསལ་ཞུ། འགན་འཁྲི་རྩད་གཅོད་སོགས་ཀྱི་ལམ་སྲོལ་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་བཏང་ནས་གཞི་རིམ་གྱི་དམངས་གཙོ་ལག་ལེན་དེ་བས་རྒྱ་ཁྱབ་དང་། དོན་དངོས། གསོན་ཉམས་དོད་པ་བཅས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།

གྲོས་མོལ་དམངས་གཙོའི་ནུས་པ་གང་ལེགས་བཏོན་ཡོད། བོད་ཀྱི་རིམ་ཁག་སྲིད་གྲོས་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་དང་། འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར། གྲོས་མོལ་དམངས་གཙོ་བཅས་ཟུང་འབྲེལ་དམ་ཟབ་མཐའ་འཁྱོངས་ཀྱིས་གྲོས་མོལ་བྱེད་སྟངས་གསར་གཏོད་དང་། གྲོས་མོལ་གྱི་ནང་དོན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སུ་གཏོང་བ། གྲོས་མོལ་གྱི་ལས་སྟེགས་བསྐྲུན་པ་བཅས་བྱས་ཏེ། མི་རིགས་ཁག་དང་ལས་རིགས་ཁག་གི་མི་སྣ་རྒྱ་ཁྱབ་ངང་བསྡུས་ནས་སྲིད་ཞུགས་སྲིད་གླེང་གིས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་སྣེ་ཁྲིད་དུ་བྱེད་པ་དང་། ཆེད་དོན་སྲིད་གླེང་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཚོགས་འདུ་དང་ཆེད་དོན་གྲོས་མོལ་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ་གཙོ་གནད་དུ་བྱེད་པ། གྲོས་འགོ་སྒྲུབ་གཉེར་གྲོས་མོལ་དང་། རིགས་ཁོངས་གྲོས་མོལ། ཁ་གཏད་གྲོས་མོལ་སོགས་རྒྱུན་རྣམ་དུ་བྱས་པའི་གྲོས་མོལ་སྲིད་གླེང་གི་རྣམ་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། བོད་བཞུགས་རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་29ཡི་ཁྲོད་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་གྱིས་93.1%བཟུང་ཡོད། སྲིད་གྲོས་སྐབས་བཅུ་གཉིས་པའི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ལ་ཁྱོན་བསྡོམས་ཨུ་ཡོན་429ཡོད་པའི་ནང་ཏང་ཕྱིའི་ཨུ་ཡོན་གྱིས་59.91%བཟུང་ཡོད། རྫོང(ཆུས་དང་གྲོང་ཁྱེར)74ལ་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་རྩ་འཛུགས་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་པ་དང་། སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་8000ལས་བརྒལ་བའི་ནང་85%ནི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་རེད། སྲིད་གྲོས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ལ་2013ལོ་ནས་2024ལོའི་བར་ཁྱོན་བསྡོམས་གྲོས་འགོ་5095འབྱོར་བ་དང་གྲོས་འགོ་4920ཐོ་འགོད་བྱས་ནས་སྒྲུབ་ལན་སྤྲོད་ཚད་100%ཟིན་ཡོད། 2018ལོ་ནས་2024ལོའི་བར་སྙན་ཞུ་དང་། གྲོས་ཆོད། གྲོས་འདོན་ཡི་གེ་བཅས་159གྲུབ་ཡོད།

—— བསམ་ཚུལ་ཤོད་དབང་དང་ལྟ་སྐུལ་དབང་ཆ་འགན་སྲུང་ནུས་ལྡན་བྱས་པ།

བསམ་ཚུལ་ཤོད་པ་དང་ལྟ་སྐུལ་གྱི་ཐབས་ལམ་སྔར་བས་སྣ་མང་ཅན་དུ་གྱུར་ཡོད། བོད་ཀྱིས་རླུང་འཕྲིན་དང་། བརྙན་འཕྲིན། ཚགས་པར། དུས་དེབ་སོགས་སྲོལ་རྒྱུན་སྨྱན་སྦྱོར་ཡག་པོ་གཉེར་བ་དང་ཆབས་ཅིག་དྲ་བའི་ལས་སྟེགས་སྣ་ཚོགས་བཙུགས་ནས་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་ཤོད་པའི་ཐབས་ལམ་ཟམ་མི་ཆད་པར་རྒྱ་ཆེར་བཏང་ཡོད། སྲིད་དོན་ཞབས་ཞུའི་ལྟ་སྐུལ་ཐེར་འདོན་དང་ཚོད་སྐོར་གདེང་འཇོག་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་བ་དང་། “12345”སྲིད་དོན་ཞབས་ཞུའི་དམངས་ཕན་ཐད་སྦྲེལ་ཁ་པར་བཙུགས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དོ་ཁུར་ལ་འཕྲལ་མར་ལན་བཏབ་ཡོད། 《ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་ལས་དོན་སྲོལ་ཡིག》ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་རིམ་ཁག་འགོ་ཁྲིད་ལས་བྱེད་པས་སྣེ་ཁྲིད་དེ་ཞུ་བཅར་དུ་ཡོང་མཁན་མང་ཚོགས་ལ་སྣེ་ལེན་ཞུས་པ་མ་ཟད། རང་འགུལ་ངང་གཞི་རིམ་དུ་བསྐྱོད་དེ་ཞུ་བཅར་དང་ལེན་བྱས་ནས་མང་ཚོགས་ལ་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བའི“མཐའ་མའི་འགག་གནད”བསལ་ཡོད། དྲ་ཐོག་ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་གྱི་ལམ་ལུགས་རྒྱ་ཆེར་ཧུར་ཐག་བཏང་བས་ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་གྱི་དོན་དག་དྲ་ཐོག་ནས་སྒྲུབ་པ་དང་དྲ་ཐོག་ནས་གཏོང་བའི་ལས་ཀའི་ལམ་སྲོལ་ཆགས་ཡོད། 2022ལོའི་ཟླ་3པར། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་ཅུས་ཀྱིས“བོད་ལྗོངས་ཐོགས་མེད་ཞུ་བཅར”སོགས་སྐད་འཕྲིན་སྤྱི་རྟགས་དང་ལག་ཐོགས་ཁ་པར་གྱི་APPབཏོན་པས་དྲ་ཐོག་ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་དེ་བས་སྟབས་བདེ་རུ་ཕྱིན་པ་དང་དགའ་བསུ་ཐོབ་ཡོད།

དམངས་གཙོའི་ལྟ་སྐུལ་དེ་བས་འཐུས་ཚང་བྱུང་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱིས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་ལྟ་སྐུལ་དང་། བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་ལྟ་སྐུལ། ཡིག་འབུལ་ཞུ་བཅར་གྱི་ཐེར་འདོན། སྲིད་གྲོས་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་ལྟ་སྐུལ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གླེང་ཕྱོགས་ལྟ་སྐུལ་སོགས་ཀྱི་ནུས་པ་གང་ལེགས་བཏོན་ཡོད། 2018ལོ་ནས་2024ལོའི་བར། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་དང་དེའི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་འབྲེལ་ཡོད་ལས་དོན་སྙན་སྒྲོན་ཁག་199གསན་ནས་གྲོས་ཞིབ་བྱས་པ་དང་། བཅའ་ཁྲིམས་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་ལག་བསྟར་བྱས་ཚུལ་ལ་ཞིབ་བཤེར(ཐེངས)59བྱས་པ། བརྟག་ཞིབ་ཐེངས་146སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་སྤེལ་བ་མ་ཟད། འབྲེལ་ཡོད་བསམ་འཆར་དང་གྲོས་འགོ་ཁག་1296བཏོན་ཡོད། བོད་བཞུགས་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་ཁྲིམས་སྒྱུར་ཞིབ་བཤེར་དང་། ཆེད་དོན་བརྟག་ཞིབ། གཅིག་སྡུད་ལྟ་ཞིབ་བཅས་ནང་ཁྱོན་བསྡོམས་འཐུས་མི་མི་ཐེངས་975ཞུགས་པས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་ལ་སྲུང་སྐྱོང་དང་མངོན་འགྱུར་ཡོང་བར་འགན་སྲུང་ཐུབ་ཡོད། 2018ལོ་ནས་2024ལོའི་བར། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་འགོ་ཁྲིད་ཀྱིས་རུ་སྣེ་ཁྲིད་དེ་ཆེད་དོན་ལྟ་སྐུལ་ཞིབ་བཤེར་ཐེངས་49བྱས་ནས་གནད་དོན་353ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་དང་འབྲེལ་མཐུན་སྦྱོར་ཐག་གཅོད་ཀྱང་བྱས་ཡོད། སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་མང་ཚོགས་ཀྱིས་སེམས་ཁུར་བྱེད་པའི་གནད་དོན་དང་སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྐྱོང་གི་དཀའ་གནད་ལ་དམ་པོར་དམིགས་ཏེ་བརྟག་ཞིབ་གཏིང་ཟབ་བྱས་པ་དང་འབྲེལ། བསམ་འཆར་འདོན་པ་དང་། སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་པ། གྲོས་འགོ་འདོན་པ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་དམངས་གཙོའི་ལྟ་སྐུལ་བྱས་ཡོད། ལྷ་སའི་མཉམ་འདྲེས་སྨྱན་སྦྱོར་གྱིས《སྲིད་དོན་བགྲོ་གླེང》ལེ་ཚན་བཏོད་ནས་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི“འཕྲལ་མཁོ་དང་། དཀའ་ངལ། སེམས་ཁྲལ། རེ་སྒུག”བཅས་ཀྱི་གནད་དོན་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་དོ་ཁུར་བྱེད་པའི་དམངས་འཚོའི་གནད་དོན་ལ་དམིགས་ནས་སྲིད་དོན་བགྲོ་གླེང་དང་ལྟ་སྐུལ་བྱས་ཡོད།