སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོའི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཕྱོགས་ཀྱི་མཛད་རྗེས།

        སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོ་(1653— 1705 )ནི་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བའི་སྐུ་རིང་ལ་སྡེ་སྲིད་སྔ་ཕྱི་ལྔ་བྱོན་པའི་ཕྱི་མ་བ་དང་རྒྱལ་དབང་དྲུག་པ་ཆེན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་སྡེ་སྲིད་ཡིན། ཁོང་ནི་རབ་བྱུང་བཅུག་ཅིག་པའི་ཆུ་སྦྲུལ་སྤྱི་ལོ1633ལ་ཡབ་ཨ་སུག་དང་ཡུམ་བུ་ཁྲིད་རྒྱལ་མོ་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་སྐྱིད་ཤོད་ཉང་བྲན་གྲོང་སྨད་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། དགུང་ལོ་བརྒྱད་པར་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ་ཆེན་པོ་དང་མཇལ་ཞིང་དེ་ནས་རྒྱལ་དབང་མཆོག་དང་རང་གི་ཁུ་བོ་སྡེ་སྲིད་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་དང་མཁས་དབང་དཔལ་ལྡན་ཕུན་ཚོགས། འདར་ལོ་ངག་དབང་ཕུན་ཚོགས་སོགས་མཁས་གྲུབ་མང་པོ་བསྟེན་ནས་རིག་པའི་གནས་ཀུན་ལ་གསན་བསམ་ཕྱིས་ཕྱིན་པ་མཛད་དེ་མཁས་པའི་ཡར་རྩེར་སོན། ལྷག་པར་རྒྱལ་དབང་མཆོག་གིས་མདོ་སྔགས་ཟབ་ཆོས་ཀྱི་རིམ་པ་དང་ཆབ་སྲིད་སྐྱོང་ལུགས་ལ་སོགས་པའི་སློབ་སྟོན་མང་པོ་དགྱེས་བཞིན་དུ་བསྩལ་ཐོག་སྤྱན་འབྲས་བཞིན་བསྐྱངས་པར་མཛད་པའི་བཀའ་དྲིན་ལས་ཆོས་སྲིད་གང་ཐད་ཀྱི་མཁྱེན་ཡོན་ཕུལ་དུ་བྱུང་བར་གྱུར།  རབ་བྱུང་བཅུ་གཅིག་པའི་ས་ལུག་སྤྱི་ལོ1679ལ་དགུང་གྲངས་ཉེར་བདུན་པར་སྡེ་སྲིད་གྱི་ཁྲིར་བསྐོ་བཞག་མཛད་ཅིང་། ཁོང་གིས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་ཕྱོགས་ནས་མཛད་རྗེས་གལ་ཆེན་བཞག་ཡོད།
        བོད་ཀྱི་རིག་གནས་སྦྱི་དང་ཁྱད་པར་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བ་དངོས་དང་འབྲལ་ཐབས་མེད་པའི་བཟོ་གསོ་དང་སྐར་རྩིས་རིག་པ་བཅས་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་མཛད་རྗེས་འཇོག་གནང་མཛད་ཅིང་། སྡེ་སྲིད་མཆོག་གིས་སྐུ་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་སྲིད་ཞོར་ལ་གསུང་རྩོམ་པོད་གྲངས་ཉི་ཤུར་ལོངས་པ་བརྩམས་པར་མཛད་དེ་ད་ལྟའི་དུས་སུའང་ཤེས་ལྡན་ཀུན་གྱིས་གཅེས་ནོར་དང་ཚད་མར་འཛིན་པའི་གཞུང་ལུགས་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུར་གྱུར་ཡོད༌། དེ་དག་ལས་ཚད་ལྡན་གྲགས་ཆེ་བ་ནི་གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞིའི་དགོངས་འགྲེལ་《བེེ་སྔོན་》དང་དེའི་《ལྷན་ཐབས་》། གསོ་རིག་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་《ཁོག་འབུགས་》སྨན་ཐང་ཁྱད་འཕགས་ཅན་དང༌། སྐར་རྩིས་སྐོར་ལ་སྔོན་མེད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་ཀུན་བཏུས་《བེེ་དཀར་》དང་དེའི་《བུ་དཔེ་》དྲིས་ལན་《གཡའ་སེལ་》སོགས་དང༌། ད་དུང་དགའ་ལྡན་ཆོས་འབྱུང་《བེེ་སེར་》དང་《རྣམ་ཐར་ཁ་སྐོང་》སོགས་དང༌། བཟོ་རིག་གི་བསྟན་བཅོས་《དཔྱོད་ལྡན་ཡིད་གསོས་》དང་གར་གྱི་བསྟན་བཅོས་《མིག་ཡིད་རྣ་བའི་དགའ་སྟོན་》སོགས་ཀྱིས་མཚོན་གཞུང་ལུགས་ཐད་ཀྱི་རིག་གནས་དར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བར་ཕྱག་རྗེས་ཆེན་པོ་མཛད་ཡོད༌།།