ཏང་གི་མི་རིགས་ཆོས་ལུགས་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་སྐོར་གླེང་བ། (ཁག་གསུམ་པ།)

རྩོམ་པ་པོ།     ཡིག་བསྒྱུར།       དུས་ཚོད།   2019-09-07   རྩོམ་ཁུངས།    མཚོ་སྔོན་བོད་སྐད་རླུང་འཕྲིན།

ཏང་གི་མི་རིགས་ཆོས་ལུགས་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་སྐོར་གླེང་བ། (ཁག་གསུམ་པ།) | ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་དྲ་བ།


ཁག་གསུམ་པ།རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་སྤྱིར་བཤད་པ།ཆོས་ལུགས་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆེས་གདོད་མའི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན།ཆོས་ལུགས་བྱུང་རྗེས་ལོ་ངོ་ཁྲི་ཕྲག་གི་རིང་ལ་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་བྱས་པ་དང་།ད་ལྟའང་ད་དུང་དར་རྒྱས་བྱུང་ནས་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བཞིན་མེད་ལ།འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་མི་མང་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་བསམ་བློའི་འཚོ་བར་མུ་མཐུད་དུ་ཤན་ཤུགས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་།སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བའི་ཁྲོད་དུ་ནུས་པ་གལ་ཆེན་འདོན་བཞིན་ཡོད།རང་རྒྱལ་ནི་མི་རིགས་མང་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་པ་མ་ཟད།ཆོས་ལུགས་མང་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཀྱང་ཡིན།རང་རྒྱལ་གྱི་གནས་ཚུལ་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་ན་རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་དགོས་ལ།རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་ལ་རྒྱུས་ལོན་ཡང་དག་བྱེད་པ་དང་།ཆོས་ལུགས་ཀྱིས་འབྱོར་འབྲིང་སྤྱི་ཚོགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་འཆམ་མཐུན་སྤྱི་ཚོགས་བསྐྲུན་པའི་ཁྲོད་ནུས་པ་བཟང་པོ་འདོན་དགོས་ན།ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་སྲིད་ཇུས་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་དགོས།ཆོས་ལུགས་ཞེས་པའི་མིང་གི་དོན་ནི་མི་དང་ལྷའི་འབྲེལ་བ་དང་ཡང་ན་ལྷ་ལ་དད་པ་བྱེད་པར་གོ་དགོས།སྤྱིར་བཤད་ན་ཆོས་ལུགས་ནི་མི་རྣམས་ཀྱིས་ལྷ་སོགས་རང་བྱུང་ཁམས་ལས་བརྒལ་བའི་སྟོབས་ཤུགས་ལ་དད་མོས་བྱེད་པ་སྟེ།དངོས་ཡོད་ཀྱི་དངོས་པོའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཕ་རོལ་ན་ད་དུང་རང་བྱུང་ཁམས་ལས་བརྒལ་ཞིང་མི་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་ལྐོག་གྱུར་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་དང་ཞིང་ཁམས་ཡོད་པར་ཡིད་ཆེས་བྱེད་པ་དང་།ལྐོག་གྱུར་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་དེས་རང་བྱུང་ཁམས་དང་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པར་ཡིད་ཆེས་བྱེད་པ་མ་ཟད།ལྷ་ལ་བཅངས་པའི་དད་མོས་དང་འཇིགས་སྣང་།གུས་བཀུར་སོགས་དང་འབྲེལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་རབ་དང་རིམ་པར་གོ་དགོས།རང་རྒྱལ་ལ་གནའ་བོའི་དུས་སུ་གནམ་ས་རི་ཆུ་ལ་དད་པ་བྱེད་པ་དང་།མེས་པོ་ལ་དད་མོས་བྱེད་པའི་ཆོས་ལུགས་ཡོད།དེའི་རྗེས་སུ་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་ཁ་ཤས་ཀྱང་རིམ་བཞིན་རང་རྒྱལ་ལ་དར་བ་རེད།ད་ལྟ་རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་ལ་གཙོ་བོ་ནང་བསྟན་ཆོས་ལུགས་དང་ཏའོ་ཅའོ་ཆོས་ལུགས།དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས།གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས།ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས་སོགས་ཡོད།དེས་མི་ཚད་ད་དུང་ཡེ་ཤུའི་དངོས་རྒྱུད་ཆོས་ལུགས་ཤར་མ་དང་དམངས་ཁྲོད་ཆོས་ལུགས།གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཁ་ཤས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ཆོས་ལུགས་དད་མོས་སོགས་ཡོད།1.རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་གཙོ་བོ་མཚམས་སྦྱོར།སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས།སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་མིང་ནི་ཆོས་ལུགས་དེའི་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་གྱི་མིང་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་དང་།སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པའི་ཆོས་ཀྱི་དགོངས་པ་ལ་ཟེར།སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ནི་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་དུས་རབས་དྲུག་པ་དང་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་དུས་རབས་ལྔ་བའི་བར་དུ་གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་ནས་བྱུང་བ་དང་།སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པ་ནི་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི565ལོར་འཁྲུངས་པ་དང་།སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི486ལོར་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་ཚུལ་བསྟན།ཁོང་ནི་ད་ལྟའི་བལ་པོའི་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་ཅ་པིས་ལོ་བེ་ས་ཆ་ནས་འཁྲུངས་པ་དང་ཤཱཀྱ་རིགས་ཀྱི་རྒྱལ་སྲས་ཡིན།ཤཱཀྱ་མུ་ནེ་ནི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་པས་ཁོང་ལ་བཏགས་པའི་ཞེ་སའི་མཚན་ཡིན་ལ།དེ་ནི་ཤཱཀྱ་རིགས་ཀྱི་འཕགས་པ་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན།ཁོང་དགུང་ལོ་ཆུང་དུས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འདྲ་མཉམ་མིན་པའི་སྣང་ཚུལ་དང་ཟིང་འཁྲུག་གིས་མི་རྣམས་སྡུག་བསྔལ་ལ་སྦྱར་བ་རིག་སྟེ།འཇིག་རྟེན་མི་རྟག་པར་མཐོང་བས།མི་རྣམས་སྡུག་བསྔལ་ལས་སྒྲོལ་བའི་གནས་ལུགས་ལ་བསམ་གཞིགས་ཞིབ་མོ་བཏང་།ཁོང་དགུང་ལོ་ཉེར་དགུའི་སྐབས་སུ་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་དང་།ལོ་ངོ་དྲུག་ལ་དཀའ་བ་སྤྱད་དེ་མངོན་པར་རྫོགས་པར་སངས་རྒྱས་པས་སངས་རྒྱས་ཞེས་འབོད།དེའི་རྗེས་སུ་ཁོང་གིས་རྒྱ་གར་གྱི་ཆུ་བོ་གང་གཱའི་དབུས་རྒྱུད་ནས་སོ་སོ་སྐྱེ་བོ་རྣམས་ལ་རང་གི་དགོངས་པ་བསྒྲགས་ཏེ་ལོ་ཞེ་ལྔ་འགོར་བས།རིམ་བཞིན་དངོས་སློབ་མང་པོ་བྱུང་བ་དང་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཚོགས་པ་བཙུགས་ཏེ།སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་བྱུང་བ་རེད།ཤཱཀྱ་མུ་ནེ་དགོང་ལོ་བརྒྱད་ཅུའི་སྐབས་སུ་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་དང་།ཁོང་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་རྗེས་ཁོང་གི་ཐུགས་སྲས་དག་གིས་རིམ་བཞིན་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ས་ཆ་དང་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་པར་སྤེལ་བས།ཕྱིས་སུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ནི་འཛམ་གླིང་རང་བཞིན་གྱི་ཆོས་ལུགས་སུ་གྱུར།སྤྱི་ལོ་དར་བའི་ལོ་ཡི་སྔ་གཞུག་ཏུ།སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་རྒྱ་གར་ནས་ཀྲུང་གོར་དར་མགོ་བརྩམས།ཆོས་ལུགས་དར་སྤེལ་གྱི་དུས་ཚོད་དང་ཐབས་ལམ།ས་ཁུལ་བཅས་མི་འདྲ་བ་དང་།མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་མི་འདྲ་བར་བརྟེན་ནས།ཀྲུང་གོའི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དེ་ཁག་ཆེན་པོ་གསུམ་དུ་གྱུར་པ་སྟེ།རྒྱ་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དང་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན།ཡུན་ནན་ས་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་བཅས་རེད།གཤམ་ནས་གཙོ་བོ་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་མཚམས་སྦྱོར་ཞིག་བྱེད།བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ལ་བོད་སྐད་ནང་བསྟན་དང་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་ཞེས་འབོད་ལ།ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་བླ་མའི་ཆོས་ལུགས་ཞེས་འབོད།སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ནི་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བདུན་པར་ཐུ་བྷོད་རྒྱལ་རབས་དར་བའི་སྐབས་སུ་བོད་ལ་དར་མགོ་བརྩམས།དུས་རབས་བདུན་པའི་མགོར་སྲུང་བཙན་སྒམ་པོས་ཐུ་བྷོད་རྒྱལ་རབས་ལ་དབང་སྒྱུར་སྐབས།ཐུ་བྷོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་འཕེལ་རྒྱས་ཆེ་བའི་ཐོན་སྐྱེད་མཁོ་བ་དང་མཉམ་དུ།བསམ་བློའི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་ཡང་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་མཐུན་པའི་ཆོས་ལུགས་གསར་བ་མཁོ།སྐབས་དེར་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཕལ་ཆེར་ཨེ་ཤ་ཡ་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་ཡོད་པ་དང་།བོད་ནི་རྒྱ་གར་དང་ཐང་རྒྱལ་རབས་གཉིས་ཏེ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེན་པོ་གཉིས་ཀྱི་དཀྱིལ་དུ་གནས་ཡོད་པས།རང་ཤུགས་ཀྱིས་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཤན་ཤུགས་ཐེབས་ཏེ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དང་ལེན་བྱས་པ་དང་།གནས་ཚུལ་དེ་འདྲའི་འོག་ཏུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་རང་རྒྱལ་གྱི་ནང་ལོགས་དང་རྒྱ་གར་ནས་བོད་ལ་དར་བ་རེད།བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚགས་སྟེང་བཀོད་པ་ལྟར་ན།བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་སྲུང་བཙན་སྒམ་པོས་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ལ་དད་པ་བྱེད་པས།སྔ་གཞུག་ཏུ་བལ་པོའི་བལ་བཟའ་ཀོང་ཇོ་དང་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རྒྱ་བཟའ་ཀོང་ཇོ་གཉིས་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པ་མ་ཟད།ལྷ་ལྡན་གཙུག་ལག་ཁང་དང་ར་ས་འཕྲུལ་སྣང་གཙུག་ལག་ཁང་བཞེངས་ཏེ་ཀོང་ཇོ་གཉིས་ཀྱིས་འཁྱེར་བའི་ཤཱཀྱ་མུ་ནེའི་སྐུ་རྟེན་གཙུགས་ལག་ཁང་དུ་བཞག་པ་དང་།ཆོས་ཀྱི་གཞུང་མང་པོ་ལོ་ཙཱ་བྱས་ཏེ་སངས་རྒྱས་བསྟན་པ་སྤེལ།སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་རྗེས་སུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ནི་ཐུ་བྷོད་ཀྱི་ཞིང་བྲན་བདག་པོ་དང་སྐུ་དྲག་ཚོའི་ཁེ་དབང་གི་རྩོད་པའི་ཁྲོད་དུ་བར་ཆད་ལ་འཕྲད་ནའང་།དུས་རབས་བཅུ་བའི་དུས་མཇུག་ཏུ་སླེབས་སྐབས་བསྟན་པའི་མེ་རོ་ཡང་བསྐྱར་དར།སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དང་བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་བོན་ཆོས་བར་ཡུན་རིང་པོར་འགལ་བ་དང་མཉམ་འདྲེས་བྱུང་སྟེ།སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱིས་བོན་ཆོས་ཀྱི་ནང་དོན་མང་པོ་བསྡུ་ལེན་བྱས་པ་མ་ཟད།བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་ལ་དམ་དུ་འབྲེལ་བས།དེར་བོད་ས་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་གསལ་ཡོད།དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་དུས་དཀྱིལ་དུ།བོད་ཀྱི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་སྤྱི་ཚོགས་ལ་གོང་འཕེལ་བྱུང་བ་དང་།ས་གནས་སོ་སོའི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་དག་གིས་རྒྱ་ཆེའི་ཞིང་བྲན་རྣམས་ལ་གཉའ་གནོན་བཤུ་གཞོག་བྱས་པས།ཁོ་ཚོའི་དཔལ་འབྱོར་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་སྔར་ལས་ཇེ་ཆེར་སོང་བ་དང་།དབང་སྒྱུར་གྱི་གོ་གནས་སྲ་བརྟན་དུ་སོང་བ་ན།ཕན་ཚུན་བར་དུ་དབང་ཆ་རྩོད་རེས་བྱས།བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་ཚོགས་པ་མི་འདྲ་བར་བརྟེན་པའི་དགོན་སྡེའི་གྲྭ་བཙུན་གྱིས་ཀྱང་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གྲུབ་མཐའ་མི་འདྲ་བ་བཙུགས་ཏེ་དར་སྤེལ་བཏང་ནས་གྲུབ་མཐའ་མི་འདྲ་བ་ཆགས།དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་རྗེས་སུ།སྔ་གཞུག་ཏུ་གྲུབ་མཐའ་དང་དེའི་མ་ལག་སུམ་ཅུ་ཙམ་བྱུང་ལ།དེའི་ནང་གི་གཙོ་བོ་ནི་རྙིང་མ་པ་དང་ས་སྐྱ་པ།བཀའ་རྒྱུད་པ།བཀའ་གདམས་པ།དགེ་ལུགས་པ་བཅས་རེད།ཏའོ་ཅའོ་ཆོས་ལུགས།ཏའོ་ཅའོ་ཆོས་ལུགས་ནི་རང་རྒྱལ་ལ་ཆེད་དུ་ཡོད་པའི་ཆོས་ལུགས་ཡིན་པ་དང་།དེ་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་དང་པོར་ཧན་རྒྱལ་རབས་ཤར་མའི་དུས་མགོར་བྱུང་ཞིང་།ད་བར་དུ་ལོ་སྟོང་གཅིག་དང་བརྒྱད་བརྒྱ་ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད།ཏའོ་ཅའོ་ཆོས་ལུགས་ནི་རང་རྒྱལ་གྱི་གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་དད་མོས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་།སྨན་རྩིས་མོ་དཔྱད་སོགས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློ་དང་ཉམས་ལེན་བྱེད་ཐབས་ཁ་ཤས་བསྡུ་ལེན་བྱས་ཏེ་རིམ་བཞིན་ཆགས་པ་རེད།ཏའོ་ཅའོ་ཆོས་ལུགས་ཀྱིས་ལའོ་ཙི་ནི་བསྟན་པའི་བདག་པོར་བརྩི་ཞིང་།ལའོ་ཙི་ཡི་གསུང་རྩོམ་སྤྱོད་ལམ་གསུང་རབ་ཅེས་པ་དེ་གསུང་རབ་གཙོ་བོར་བརྩི་བ་མ་ཟད།དེར་ཆོས་ལུགས་རང་བཞིན་གྱི་འགྲེམ་བཤད་བྱས་ཡོད།དེས་ལམ་ཞེས་པ་ནི་བླ་ན་མེད་པའི་དད་མོས་སུ་བརྩི་བ་དང་།ལམ་ནི་དངོས་པོའི་འཇིག་རྟེན་དང་བསམ་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་འབྱུང་གཞི་ཡིན་པ་དང་།དེའི་ནང་དུ་ཡོད་ཚད་འདུ་ལ།དེ་ནི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན་པར་འདོད།ལམ་དང་མཉམ་དུ་སྤྱོད་ལའང་འགྲེལ་བཤད་བྱས་ཡོད་དེ།སྤྱོད་ནི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་འཚོ་གནས་ཀྱི་ཚོར་བ་སྐྱེན་པོ་ལ་གོ་བ་དང་།སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་ལའང་གོ།ལམ་དང་སྤྱོད་ཀྱིས་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་དབང་སྒྱུར་བ་དང་།གནམ་དང་ས།མི་ཚང་མ་སྤྱོད་ལམ་གྱི་འབྲེལ་བ་དང་འབྲལ་ཐབས་མེད་པར་འདོད།ཏའོ་ཅའོ་ཆོས་ལུགས་དེ་ཡུན་རིང་གི་འཕེལ་རྒྱས་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་ནས་གྲུབ་མཐའ་མི་འདྲ་བར་གྱེས་པ་དང་།གཙོ་བོ་ནི་ཆོན་ཀྲིན་ཏའོ་དང་ཀྲིན་དབྱི་ཏའོ་གཉིས་ཡིན།ཆོན་ཀྲིན་ཏའོ་ཡིས་བང་ཁྲུང་དབྱང་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་དུ་བརྩི་ལ།གཙོ་བོ་སྒྲུབ་སྦྱོང་བྱེད་པ་དང་བཙུན་པའི་སྲོལ་འཛིན།ཀྲིན་དབྱི་ཏའོ་ཡིས་ཀྲང་ཏའོ་ལིན་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་དུ་བརྩི་ལ།གཙོ་བོ་ཆང་གིས་ལྷ་ལ་མཆོད་པ་དང་ཤོག་བུའི་སྟེང་རི་མོ་བྲིས་ཏེ་བགེག་བཟློག་ལུས་སྲུང་བྱེད་པའི་ལས་ལ་འཇུགགྲུབ་མཐའ་དེ་གཉིས་ཀྱི་སྡོམ་ཁྲིམས་མི་འདྲ་ནའང་།ཆོས་ཀྱི་དགོངས་དོན་ཐད་ནས་འགལ་བ་ཆེན་པོ་མེད།ཏའོ་ཅའོ་ཆོས་ལུགས་ཀྱིས་ལྷ་ལ་མཆོད་ས་དང་།ལྷ་སྐུ་བཞེངས་ས།ཆོས་ཀྱི་ཆོ་ག་སྤེལ་ས་བཅས་ལ་ཏའོ་ཅའོ་ཕོ་བྲང་དང་ཏའོ་ཅའོ་ལྷ་ཁང་།ཏའོ་ཅའོ་དགོན་པ།ཏའོ་ཅའོ་གླིང་།ཏའོ་ཅའོ་བྲག་ཕུག་ཅེས་འབོད་ལ།སྤྱིར་བཏང་དུ་དེ་དག་ལ་ཏའོ་ཅའོ་ལྷ་ཁང་ཞེས་འབོད།དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས།དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་ནི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དང་ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་དང་མཉམ་དུ་འཛམ་གླིང་གི་ཆོས་ལུགས་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་གྲས་སུ་བཞག་ཡོད་ལ།དུས་རབས་བདུན་པར་ཨ་རབ་ཕྱེད་གླིང་ནས་བྱུང་བ་རེད།སྔོན་ཆད་རང་རྒྱལ་གྱིས་དེ་ལ་ཧོས་ཅའོ་ཆོས་ལུགས་དང་ཆིན་ཀྲིན་ཆོས་ལུགས།ཡང་ན་ཐེན་ཧྥང་ཆོས་ལུགས་ཞེས་འབོད།དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་ནི་བསྟུན་པ་དང་དང་དུ་ལེན་པའི་དོན་ཡིན་ཏེ།ཨན་ལ་ཡི་དགོངས་པར་བསྟུན་པ་དང་དང་དུ་ལེན་ཞེས་པར་གོ།དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བཤད་ཚུལ་ལྟར་ན།དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་ནི་སྟོན་པ་མུའུ་ཧན་མོ་ཏི་ཡིས་ཨན་ལ་ཡི་ལུང་བསྟན་དང་དུ་བླངས་ནས་བྱུང་བ་དང་དར་བ་རེད་ཟེར།དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གསུང་རབ་གཙོ་བོ་ནི་ཁུ་རན་གསུང་རབ་ཡིན།གསུང་རབ་དེ་ནི་དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དད་མོས་དང་ཁྲིམས་འཛུགས།ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི།བསམ་བློའི་རིག་གཞུང་བཅས་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཡིན།མུའུ་ཧན་མོ་ཏི་སྐུ་གཤེགས་རྗེས།ཆབ་སྲིད་དང་ཆོས་ལུགས།སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འདོད་བློ་བཅས་ཀྱི་ཐད་ནས་འགལ་བ་བྱུང་བས།ཆོས་ལུགས་ནང་ཁུལ་དུ་ཡང་འགལ་བ་བྱུང་ནས་གྲུབ་མཐའ་མི་འདྲ་བ་འགའ་རུ་གྱེས་ལ།གཙོ་བོ་ཞུང་ཉི་དང་ཧྲི་ཡེ་ཞེས་པའི་གྲུབ་མཐའ་ཆེན་པོ་གཉིས་སུ་གྱེས།སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བདུན་པའི་མགོར།ཨ་རབ་ཀྱི་མུའུ་སི་ལིན་མཚོ་ཐོག་དང་སྐམ་ལམ་གཉིས་ནས་ཀྲུང་གོར་ཉོ་ཚོང་དང་ཡང་ན་གནས་སྐོར་བྱེད་དུ་ཡོང་བར་མ་ཟད།དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་དར་སྤེལ་བྱེད་དུ་ཡོང་།ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་སུ་དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་རང་རྒྱལ་ནས་དར་ཁྱབ་སྔར་ལས་ཆེན་པོ་བྱུང་།དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་དུས་དཀྱིལ་ཏེ་མེན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་མཇུག་ཏུ།དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་དེ་ཀྲུང་གོའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་རུའུ་ལུགས་པའི་བསམ་བློ་དང་འདྲེས་པས།ཆོས་ཁང་གི་སློབ་གསོ་གོང་འཕེལ་ངེས་ཅན་བྱུང་བ་དང་།མུའུ་སི་ལིན་ཆོས་ཁང་ལས་པ་སོགས་ཀྱི་ཐད་ནས་ཀྱང་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་དགོན་པའི་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་སྲོལ་བསྡུ་ལེན་བྱས་ཡོད།ཀྲུང་གོ་ན་ད་ལྟ་ཡུ་གུར་རིགས་དང་ཧོས་རིགས།ཧ་སག་རིགས་སོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་བཅུ་ཐམ་པས་དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་ལ་དད་མོས་བྱེད་བཞིན་ཡོད།གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས།གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས་ནི་ཡེ་ཤུའི་དངོས་རྒྱུད་ཆོས་ལུགས་ཤར་མ་དང་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས་གསར་བ་གཉིས་དང་མཉམ་དུ་ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གྲུབ་མཐའ་ཆེན་པོ་གསུམ་ནང་གི་གཅིག་ཡིན་ལ།སྤྱི་ཆོས་ཞེས་ཀྱང་འབོད།དེའི་དོན་ནི་འཛམ་གླིང་ཡོངས་དང་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་ཞེས་པར་གོ།དེ་དར་ས་གཙོ་བོ་ནི་རཱོ་མ་ཡིན་པས་རཱོ་མའི་སྤྱི་ཆོས་ཞེས་ཀྱང་འབོད།ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་ནི་སྤྱི་ལོ་དུས་རབས་དང་པོར་ཨེ་ཤ་ཡའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཕ་ལེ་སི་ཐན་ས་ཁུལ་ནས་བྱུང་བ་དང་།བཤད་ཚུལ་ལྟར་ན་ཡིའུ་ཐའེ་པ་ཡེ་ཤུ་ཡིས་གསར་དུ་བཏོད་པ་དང་།ཡིའུ་ཐའེ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཡན་ལག་ཅིག་གོང་དུ་འཕེལ་ནས་བྱུང་བ་རེད་ཟེར།ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་བྱུང་མ་ཐག་པའི་དུས་མགོར་ཤར་ནུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཁག་གཉིས་སུ་བཀར་བ་དང་།ཕྱོགས་ཁག་ཤར་མ་ནི་རཱོ་མ་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་ཞི་ལ་ས་ཁུལ་དུ་ཁྱབ་པ་དང་།ཕྱོགས་ཁག་ནུབ་མ་ནི་རཱོ་མ་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ལ་ཏེན་སྐད་སྨྲ་སར་ཁྱབ།སྤྱི་ལོ395ལོར་རཱོ་མ་བཙན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་རཱོ་མ་ཤར་མ་དང་རཱོ་མ་ནུབ་མ་སྟེ་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་སུ་གྱེས།རཱོ་མ་ཤར་མས་ཅུན་ཧྲི་ཐན་ཏེན་པའོ་རྒྱལ་སར་གཏན་ཁེལ་བྱས་པ་དང་།རཱོ་མ་ནུབ་མས་རཱོ་མ་རྒྱལ་སར་གཏན་ལ་ཕབ་པས།ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་སྤེལ་སའི་གནས་གཙོ་བོ་ཤར་ནུབ་གཉིས་སུ་ཆགས།ཆོས་ཀྱི་དགོངས་པར་གོ་བ་ལེན་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་དང་།ཆོས་ཀྱི་གུས་ལུགས་ཐད་ནས་འགལ་བ་བྱུང་བ།ཆོས་ཚོགས་ཀྱི་དབང་ཆ་བརྩད་པ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས།ཆོས་ལུགས་ཕྱོགས་ཁག་གཉིས་པོ1054ལོར་སོ་སོར་འཐོར་བ་དང་།ཕྱོགས་ཁག་ཤར་མས་རང་མིང་ལ་ཡེ་ཤུའི་དངོས་རྒྱུད་ཆོས་ལུགས་ཤར་མ་ཞེས་བཏགས་པ་དང་།ཕྱོགས་ཁག་ནུབ་མས་རང་མིང་ལ་སྤྱི་ཆོས་ཞེས་བཏགས།(ཀྲུང་གོས་དེར་གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས་ཟེར།)གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས་ནི་རང་རྒྱལ་ལ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་སུ་དར་བ་དང་།རྗེས་སུ་དར་རྒུད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་འགའ་བརྒྱུད།1840ལོར་ཀྲུང་དབྱིན་ཉལ་ཐའི་དམག་འཁྲུག་བྱུང་རྗེས།གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས་ནི་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཀྱིས་ཀྲུང་གོར་བཙན་འཛུལ་བྱེད་པའི་ལག་ཆར་གྱུར་ནས་གཞི་ཁྱོན་ཆེ་བའི་སྒོ་ནས་ཀྲུང་གོར་མཆེད་པ་དང་།རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་དབང་སྒྱུར་བའི་རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་།ཀྲུང་གོ་གསར་བ་དབུ་བརྙེས་རྗེས་གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དད་ལྡན་པ་ས་ཡ3ལ་བུད།ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས།ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་ནི་གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས་དང་ཡེ་ཤུ་དངོས་རྒྱུད་ཆོས་ལུགས་ཤར་མ་དང་མཉམ་དུ་ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གྲུབ་མཐའ་ཆེན་པོ་གསུམ་ནང་གི་གཅིག་ཡིན་པ་དང་།དུས་རབས16པར་ཡོ་རོབ་གླིང་གི་ཆོས་ལུགས་བཅོས་སྒྱུར་ལས་འགུལ་ཁྲོད་གནམ་བདག་ཆོས་ལུགས་ལས་བྲལ་ཏེ་བྱུང་བའི་གྲུབ་མཐའ་གསར་བ་ཞིག་ཡིན་ལ།གྲུབ་མཐའ་དེ་དག་གི་ཁྲོད་ནས་བྱུང་བའི་ཕྱོགས་ཁག་མང་པོའི་སྤྱི་མིང་རེད།ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་ནི་དུས་རབས19བའི་དུས་མགོར་ཀྲུང་གོར་དར་བ་དང་།1840ལོར་ཉལ་ཐའི་དམག་འཁྲུག་བྱུང་རྗེས།ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་སྤེལ་མཁན་གྱིས་ཀྲུང་གོ་ནས་ཆོས་ལུགས་སྤེལ་བའི་མྱུར་ཚད་ཇེ་མགྱོགས་དང་གཞི་ཁྱོན་ཇེ་ཆེར་བཏང་།ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོས་ཀྲུང་གོར་མཆེད་པ་དང་ནུབ་ཕྱོགས་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་བཙན་འཛུལ་གཉིས་དུས་མཉམ་དུ་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་ནས།ཆོས་སྤེལ་བའི་ལས་དོན་དེ་དྲག་ཤུགས་ལ་བརྟེན་པ་དང་།ཆོས་ཚོགས་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་དབང་ཆ་ཡོད་པས།ཀྲུང་གོ་བས་ངོ་རྒོལ་དྲག་པོ་བྱས་པ་དང་།ནུབ་ཕྱོགས་ཆོས་ཚོགས་ཀྱིས་ཀྲུང་གོའི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་སྣང་མེད་དུ་བཞག་སྟེ་ཀྲུང་གོ་ནུབ་བསྒྱུར་བྱེད་འདོད་པ་དེ་ཡང་ཁས་ལེན་མ་བྱས།1949ལོར་ཀྲུང་གོ་གསར་བ་དབུ་བརྙེས་རྗེས།རྒྱལ་ཡོངས་སུ་ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དད་ལྡན་པ་འབུམ7ཙམ་ཡོད།